Mehmed Bin Süleyman - FUZULİ ( 1485-1556 )

Akkoyunlular devrinde, bu hanedanın toprakları içinde kalan Kerbela''da doğdu.Okumuş bir aileden geldiği ve çok iyi bir eğitim gördüğü bilinmektedir.Edebi yönünün gelişmesinde Azeri şairi Habibi''nin ve Ali Şir Nevai''nin fazlaca etkisi olmuştur. Arapça ve Farsça''yı, bu dillerde şiir söyleyebilecek kadar iyi bilen Fuzuli, Türkçe divanının önsözünde, uzun yıllarını akli ve nakli bilimleri öğrenmeye, hikemi ve hendesi bilgileri edinmeye harcadığını anlatır, tevsir ve hadis ile uğraştığını açıklar.Farsça divanının önsözünde ise, fuzuli mahlasını neden seçtiğini anlatırken, bu ismin başkalarının hoşuna gitmeyecek ve kimse tarafından kullanılmayacak bir kelime olduğu için seçtiğini belirtir.Fuzuli kelimesi, meziyet, kerem, bilim
anlamındaki fazl sözcüğünün çoğuludur.Fakat öte yandan da edebe aykırı manasını da taşımaktadır.

Safevi Devleti''nin ilk hükümdarı Şah İsmail, Bağdat''ı ele geçirdiği sırada Fuzuli kendini kanıtlamış bir şairdi.Şah İsmail''in, Horasan yakınlarında Özbek hanını yenmesi üzerine yazdığı ilk mesnevisi Beng ü Bade ( Afyon ve Şarap ) yi kendisi gibi Şii olan ve şairliği ile tanınan hükümdar Şah İsmail''e hayranlık ve takdir belirten beyitlerle sundu.

Kanuni Sultan Süleyman, 1534 yılında Bağdat''ı Osmanlı İmparatorluğu sınırları içine dahil ettiğinde ise Fuzuli, bu fetih için övgüler yazdı.Osmanlı hükümdarı için beş kaside yazdı.Bu durumdan da anlaşılacağı gibi; Bağdat''ta yönetimin değişmesi Fuzuli''yi sıkıntıya sokmamaktadır.Bağdat''ın fethine katılan Hayali ve Taşlıcalı Yahya gibi Osmanlı şairleriyle tanışan Fuzuli''ye Kanuni tarafından maaş bağlanmıştı.Fakat hükümdarın İstanbul''a dönmesinden sonra bu parayı alamayan şair İstanbul''a o ünlü mektubu gönderir : Şikayetname .

Osmanlı yöneticileri ile gayet iyi ilişkiler kuran Fuzuli, Leyla vü Mecnun ve Hadikat - üs - Süeda ( Saadete Ermişlerin Bahçesi ) gibi eserlerini Osmanlı döneminde yazdı.Bu eserleri devlet büyüklerine ithaf etti.

Tüm hayatı boyunca Bağdat ve çevresinde yaşayan şair, 1556 yılında veba salgınından öldü. Kerbela''da gömülü olduğu sanılmaktadır.

Sanatı

1 ) Şiirinin en önemli özelliği içtenliği, coşkunluğu ve sadeliğidir.
2 ) Şiirlerinin başlıca temaları; sevgi, ıstırap, dünyanın faniliği, ölüm
vs.''dir.Bunların ele alınışında lirizm dikkati çeker.
3 ) Gençlik şiirleri dil bakımından Azeri edebiyatının özelliklerini
gösterir.Osmanlılar’ın Bağdat''ı almalarından sonra yazdığı şiirlerin ise
sözlük ve gramer kuralları bakımından Türkiye Türkçesi'' ne uyduğu görülür.

Divanı

- Önsöz
- Kasideler
* kaside der tevhid-i hazret-i bari ( Allah''a )
* kaside der na''t-i hazret-i fahr-i mevcudat ( Allah''a)
* na''t-i hazret-i nebevi ( Peygambere)
* na''t-i hazret-i fahr-i kainat
* şah-i velayet ( Ali''ye )
* şah-i velayet
* sultan süleyman''a ( 4 adet )
* Ayaş paşa''ya ( 7 adet )
* Mehmet paşa''ya ( 4 adet )
* diğer devlet büyüklerine kasideler
- Gazeller ( 302 adet )
- Müstezad
- Terci-i bend
- Müseddes
- Muhammes
- Tahmis
- Murabba
- Mukatta''at